الخیر فی ما وقع و یقع
یکی از جملاتی که معروف شده و در گفت‌وگوها به کار برده می‌شود، عبارت «الخیر فی ما وقع» است. مفهوم این عبارت آن است که هر اتفاقی که برای انسان رخ می‌دهد، خیر او در همان است. ولی باید گفت؛ عین این عبارت در متون دینی به عنوان حدیث وجود ندارد. حتی شاید بتوان گفت که مضمون آن نیز نمی‌تواند در هر قضیه و اتفاقی، مورد تأیید متون دینی باشد. به نظر می‌رسد، این عبارت نوعی تفأل به خیر است که به کار بردنش اشکالی ندارد.
در ادامه به برخی از آموزه‌های دینی که مرتبط با این موضوع است، اشاره می‌شود:
1. مخفی بودن واقعیت: دانش انسان درباره حقایق امور و اتفاقاتی که رخ می‌دهد، محدود و کم است. به همین دلیل، برخی از امور را با توجه به ظاهرش، برای خود بد می‌داند، در حالی که در واقع برای او خوب است. عکس این مطلب نیز صادق است؛ یعنی برخی امور که انسان تصور می‌کند برای او خوب است، در واقع به ضرر اوست.[1] با توجه به این مسئله، انسان می‌تواند وقایعی را که در ظاهر بد هستند، این‌گونه تصور کند که شاید خیری در آن نهفته بوده و او از آن بی‌خبر است. یکی از مصادیق این موضوع، اجابت نشدن برخی دعاها است؛ چون انسان صلاح خود را نمی‌داند، درخواست چیزی می‌کند که به ضرر او است و خدای مهربان خواسته بنده‌اش را اجابت نمی‌کند تا از شرّی که به او خواهد رسید، در امان بماند.[2]
2. افراد مخلص: طبق آموزه‌های دین، کسانی که اهل عبادت و تقوا باشند و عبادات خود را از روی اخلاص انجام دهند، خدای متعال نیز بهترین مصلحت‌ها را برای آنان رقم می‌زند. در واقع این‌گونه افراد، اهل توکل به خدا بوده، امید خود را از مخلوقات بریده و فقط به پروردگار عالم چشم دوخته‌اند.[3] خدا نیز اداره امورشان را بر عهده گرفته و هرچه که به صلاح آخرت آنان و یا دنیا و آخرتشان (با هم) باشد، برایشان مهیا می‌سازد. فقط درباره این افراد می‌توان گفت که همیشه «الخیر فی ما وقع» است. اگر نعمت و آسایشی برایش محقق شد، خیر دنیا و آخرت او است و اگر بلا و مصیبتی واقع شد، خیر آخرت او در همان است؛ از این‌رو، فرموده‌اند: «اگر مرگ مؤمن به راحتی صورت گرفت، تعجیل در ثواب الهی برای او است و اگر همراه با سختی باشد، کفاره گناهانش است».[4]
[1]. بقره، 216.
[2]. «وَ لَعَلَّ الَّذِی أَبْطَأَ عَنِّی هُوَ خَیْرٌ لِی لِعِلْمِکَ بِعَاقِبَةِ الْأُمُورِ»؛ ابن طاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، ج 1، ص 56، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1367ش.
[3]. «مَنْ أَصْعَدَ إِلَى اللهِ خَالِصَ عِبَادَتِهِ، أَهْبَطَ اللهُ [إِلَیْهِ] أَفْضَلَ مَصْلَحَتِهِ»؛ عسکری، حسن بن علی، التفسیر المنسوب الی الامام العسکری، ص 327، قم، مدرسه امام مهدی(عج)، چاپ اول، 1409ق.
[4]. شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ج 1، ص 274، تهران، نشر جهان، چاپ اول، 1378ق.
