نام کتاب : قاموس قرآن نویسنده : قرشی، سید علی اکبر جلد : 5 صفحه : 124

وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ‌ مِنْ شَیْ‌ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبى‌ وَ الْیَتامى‌ وَ الْمَساکِینِ وَ ابْنِ السَّبِیلِ إِنْ کُنْتُمْ آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَ ما أَنْزَلْنا عَلى‌ عَبْدِنا یَوْمَ الْفُرْقانِ یَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعانِ ...

انفال: 41. بدانید آنچه فائده برده‌اید از چیزى، پنج یک آن براى خدا و رسول و قریب رسول (امام که ذى القربى مفرد است) و یتیمان و مسکینان و ابن سبیل است، اگر بخدا و بآنچه روز فرقان (روز بدر) و روزیکه دو گروه مسلمان و مشرک با هم ملاقات کردند، ایمان دارید.

ظهور آیه میرساند که خمس یک حکم تشریعى ابدى است در هر فائده که بانسان میرسد خواه بوسیله جنگ باشد یا غیر آن و اینکه مورد نزول آیه غنائم جنگى است مخصّص آن نمیتواند باشد بلکه مورد سبب نزول حکم کلّى است که مورد یکى از مصادیق آنست. لذا ائمّه اهل بیت علیهم السلام آنرا کل فائده فرموده و فوائد هفتگانه را: غنائم جنگى، ارباح مکاسب، زمینیکه ذمّى از مسلمان خریده، معدن، گنج، مال مختلط بحرام و آنچه با غواصى بدست آید، از آن شمرده‌اند شیخ علیه الرحمة در استبصار باب وجوب الخمس از امام صادق علیه السّلام نقل کرده که راوى از آیه‌ وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ‌ مِنْ شَیْ‌ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ‌ امام فرمود:

هِیَ وَ اللَّهِ الْإِفَادَةُ یَوْماً بِیَوْمٍ ...».

این روایت در کافى نیز نقل شده است و در کافى از سماعة نقل شده که از ابو الحسن علیه السّلام (امام کاظم) سؤال کردم از خمس فرمود:

«فِی کُلِّ مَا أَفَادَ النَّاسُ مِنْ قَلِیلٍ أَوْ کَثِیرٍ».

بقیه سخن در «خمس» دیده شود.

مغانم: جمع مغنم بمعنى غنیمت است‌ وَ مَغانِمَ‌ کَثِیرَةً یَأْخُذُونَها ...

فتح: 19. مغانم چهار بار در قرآن مجید آمده است: نساء: 94، فتح:

15، 19، 20. ظاهرا جز آیه نساء همه درباره غنائم جنگى‌اند.

غنم: (بر وزن فرس) گوسفند.

وَ مِنَ الْبَقَرِ وَ الْغَنَمِ‌ حَرَّمْنا عَلَیْهِمْ‌