اخذ به ظهور کلام و الغای احتمال خلاف آن
۱ - کاربرد اصالت ظهور
[ویرایش]
اصالت ظهور، در جایی به کار می‌رود که لفظ استعمال شده، در معنای خاصی ظهور داشته باشد؛
یعنی حمل لفظ یا کلام بر آن معنا در نظر عقلا راجح باشد، هر چند در مقام استعمال، احتمال خلاف آن (اراده معنای مرجوح ) داده می‌شود؛ در چنین حالتی عقلا به معنای ظاهر تمسک نموده و معنای خلاف ظاهر را نادیده می‌گیرند.
بنابراین، اصالت ظهور، یعنی اخذ به ظهور کلام (معنای راحج) و الغای احتمال خلاف آن (معنای مرجوح). این اصل لفظی عقلایی، حکم می‌کند که تا وقتی برای معنای خلاف ظاهر دلیلی اقامه نشده است، باید همان معنای ظاهر کلام را اخذ کرد و به آن پای بند بود، و شارع شیوه جدیدی را اختراع نکرده است، بلکه همان شیوه عقلا را در تمسک به ظهور لفظ متکلم تایید و امضا نموده است زیرا اگر شیوه دیگری مورد نظر شارع بود آن را بیان می‌کرد.
۲ - نکته اول
[ویرایش]
این اصل چنان گسترده است که همه اصول لفظی دیگر را در بر می‌گیرد، به گونه‌ای که همگی به همین اصل برمی گردد؛ بنابراین، درباره اصالت حقیقت می‌توان گفت: لفظ با احتمال اراده معنای مجازی از آن، در معنای حقیقی ظهور دارد. در مورد اصالت عموم گفته می‌شود: لفظ با احتمال تخصیص ، در عموم ظهور دارد و بقیه اصول لفظی نیز به همین ترتیب به اصالت ظهور بر می‌گردد.
بنابراین، اگر به جای اصول لفظی، فقط به اصالت ظهور به معنای عام آن اکتفا شود، دیگر نیازی به اصول دیگر نیست.
۳ - نکته دوم
[ویرایش]
نسبت به رجوع اصالت ظهور به اصالت عدم قرینه و بالعکس، میان علمای اصول اختلاف نظر است:
« شیخ انصاری » (رحمه الله) در کتاب « رسائل » می‌گوید: اصالت ظهور و سایر اصول وجودی به اصالت عدم قرینه بر گشت می‌نماید.
مرحوم « آخوند » عکس این مسئله را اعتقاد دارد و مرحوم مظفر می‌گوید: غیر از اصالت ظهور، اصل مستقلی به نام اصل عدم قرینه وجود ندارد تا نوبت به آن برسد و بحث شود که کدام یک به دیگری بر می‌گردد.
۴ - پانویس
[ویرایش]
| ۱. | ↑ اصطلاحات الاصول، مشکینی، علی، ص۵۷. |
| ۲. | ↑ الموجز فی اصول الفقه، سبحانی تبریزی، جعفر، ص۲۸. |
| ۳. | ↑ الاصول العامة للفقه المقارن، طباطبایی حکیم، محمد تقی، ص۲۳۳. |
| ۴. | ↑ اصول الفقه، مظفر، محمد رضا، ج۲، ص۱۳۹. |
| ۵. | ↑ المحکم فی اصول الفقه، حکیم، محمد سعید، ج۳، ص۱۶۵. |
| ۶. | ↑ سیری کامل در اصول فقه، فاضل لنکرانی، محمد، ج۸، ص۱۴۹. |
