افعال ناقصه

که مبتدا را اسم خود و خبر را خبر خود می کنند و رفع به اسم می دهند و نصب به خبر که بنابر قول مشهور سیزده تاست: کان برای تقریر ثبوت خبر برای اسم می باشد . مثل : وَ کانَ اللَّهُ عَلیماً حَکیماً (نساء 17)

افعال ناقصه : افعالی هستند که داخل می شوند بر مبتدا و خبر که مبتدا را اسم خود و خبر را خبر خود می کنند و رفع به اسم می دهند و نصب به خبر که بنابر قول مشهور سیزده تاست:

• کان برای تقریر ثبوت خبر برای اسم می باشد . مثل : وَ کانَ اللَّهُ عَلیماً حَکیماً (نساء 17)
• صار به معنای گشت ، گردید مثل صارَ جدیدُهَا رَثّا (نهج البلاغه خ 131)
• اصبح برای تقریر ثبوت خبر برای اسم در هنگام صبح می باشد . مثل : وَ أَصبحَ فؤادُ أُمّ‏ِ مُوسىَ‏ فارغًا(قصص 10)
• امسی برای تقریر ثبوت خبر برای اسم در هنگام شب می باشد . مثل : أَمسَى ظُلمی مُستجیراً(الکافی / 4 / 464)
• اضحی برای تقریر ثبوت خبر برای اسم در هنگام ظهر می باشد . مثل : ثم اَضْحَوْا کأنهم ورقٌ جفّ
• ظلَّ برای تقریر ثبوت خبر برای اسم در طول روز به کار برده می شود. مثل : ظَلَّ وَجهُهُ مُسودًّا(نحل 58)
• بات برای تقریر ثبوت خبر برای اسم در طول شب به کار برده می شود. مثل : والذین یبیتون لربهم سُجَّداً و قیاماً(فرقان 64)
• لیس برای نفی خبر از اسم می باشد. مثل : لَیسُوا سَواءً (آل عمران 113)
• مازال برای دوام ثبوت خبر برای اسم ، تا زمان اخبار استعمال می شوند. مثل : و لا یزالون مختلفین (هود 118)
• مابرح برای دوام ثبوت خبر برای اسم ، تا زمان اخبار استعمال می شوند. مثل : لن نبَرَحَ علیه عاکفین (طه 91)
• ماانفکّ برای دوام ثبوت خبر برای اسم ، تا زمان اخبار استعمال می شوند.
• مافتئ برای دوام ثبوت خبر برای اسم ، تا زمان اخبار استعمال می شوند. مثل : تالله تفتؤ (یوسف 85)
• مادام برای وابسته کردن چیزی بر مدت ثبوت خبر برای اسم می باشد.مثل : وَ أَوْصانی‏ بِالصَّلاةِ وَ الزَّکاةِ ما دُمْتُ حَیًّا (مریم 31)

در تمام این سیزده فعل خبر می تواند بین فعل و اسم واقع شود ولی در غیر پنج مورد اخیر (یعنی افعال ناقصه ای که اولش «ما» است ) می توان خبر را حتی بر خورد افعال ناقصه مقدم کرد در غیر از مافتئ و لیس و مازال بقیه می توانند معنای تامه پیدا کنند یعنی به شکل فعل لازم در آیند که فقط فاعل می خواهد .«در هدایه به طور مفصل خوانده می شود.