وَ ارْفَعُوا إِلَیْهِ أَیْدِیَکُمْ بِالدُّعَاءِ فِی أَوْقَاتِ صَلَوَاتِکُمْ
شرح توصیه های رسول خدا صلّی الله علیه وآله وسلّم درباره ماه رمضان از منظر آیت الله العظمی مکارم شیرازی(مدظله)
- 22127
6 توصیه مهم پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم در مراقبت از ماه رمضان / رمضان و حمایت از فقرا / احترام به بزرگ ترها / ترحم به کوچک ترها / مهرورزی به یتیمان / چرا ماه رمضان بهار توبه و مغفرت است؟ / ماه دعا / رمضان باید سازنده باشد
در میان روایاتى که در مورد ماه رمضان وارد شده، جامع ترین روایت، حدیث معروفى از پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم دربارۀ ماه مبارک رمضان است که هرچه انسان در مورد آن تعمّق کند مطالب جدیدى استفاده مى کند.
6 توصیه مهم پیامبر صلّی الله علیه وآله وسلّم در مراقبت از ماه رمضان
در آخرین جمعه ماه شعبان، پیامبر اسلام صلّی الله علیه وآله وسلّم براى آماده ساختن یاران خود جهت استقبال از ماه مبارک رمضان خطبه اى خواند و اهمیت این ماه را در قالب دستور ها و توصیه های اجتماعى و مردمى و دستور های الهى و سازنده، اینچنین گوشزد نمود:
«وَ تَصَدَّقُوا عَلَى فُقَرَائِکُمْ وَ مَسَاکِینِکُمْ وَ وَقِّرُوا کِبَارَکُمْ وَ ارْحَمُوا صِغَارَکُمْ... وَ تَحَنَّنُوا عَلَى أَیْتَامِ النَّاسِ کَمَا یُتَحَنَّنُ عَلَى أَیْتَامِکُمْ؛ وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِکُمْ، وَ ارْفَعُوا إِلَیْهِ أَیْدِیَکُمْ بِالدُّعَاءِ فِی أَوْقَاتِ صَلَوَاتِکُمْ؛ [1] بر فقرا ومساکینتان تصدّق کنید و بزرگانتان را اکرام کنید و بر کوچک ترهایتان ترحّم کنید... به یتیم هاى مردم محبّت کنید تا به یتیم هاى شما محبّت کنند، به سوى خدا از گناهانتان توبه کنید و و دست هایتان را براى دعا در اوقات نماز به درگاهش بلند کنید».
رمضان و حمایت از فقرا
در ماه مبارک رمضان، براى رفع مشکلات اجتماعى علاوه بر اینکه باید از قدرت لایزال الهى استمداد جست؛ باید گامی عملی در جهت رفع فقر و نیاز نیازمندان برداشت.
لذا از جمله دستورات اجتماعی در استقبال از ماه مبارک رمضان، این فراز نورانی از رسول اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم است که فرمودند: «وَ تَصَدَّقُوا عَلَى فُقَرَائِکُمْ وَ مَسَاکِینِکُمْ؛[2] بر فقرا ومساکینتان تصدّق کنید». البته همیشه باید فکر فقرا و مساکین باشیم، ولى این یک سفارش مضاعف است.
احترام به بزرگ ترها
آن حضرت در ادامه خطبه، به حفظ حقوق دیگران و مراعات ادب با کلیه افراد و نگهدارى مرتب احترام بزرگ ترها دعوت می نماید و می فرماید:[3]«وَقِّرُوا کِبَارَکُمْ؛[4] بزرگ بدارید بزرگ ترها را»؛ چرا که بزرگ ترها معمولًا تجربه بیشتر و بینش عمیق تری دارند و در دوران عمر خویش، منشأ خدمات فراوان ترى شده اند و تمام محاسبات حکم مى کند که مورد احترام باشند و جوانان و نوجوانان حرمت آنان را نگهدارند.[5] نه این که وقتى استقلال فکرى و جسمى پیدا کردند، پدر و مادر را کنار بگذارند، به طورى که پدر و مادر در خانه سالمندان باشند!
ترحم به کوچک ترها
کوچک ترها چون نورسند و در آغاز زندگى، باید مورد محبّت قرار گیرند و با دلسوزى کامل پایه هاى سعادتشان به دست بزرگ ترها گذارده شود،[6] لذا نبی مکرم اسلام صلّی الله علیه وآله وسلّم می فرماید: «وَ ارْحَمُوا صِغَارَکُمْ؛[7] و بر کوچک ترهایتان ترحّم کنید» و این است راه و رسم یک جامعه انسانى و مترقى.
مهرورزی به یتیمان
در هر اجتماعى بر اثر حوادث گوناگون همیشه کودکان یتیمى وجود دارند که فراموش کردن آنها نه فقط وضع آنان را به خطر مىافکند، بلکه وضع اجتماع را نیز به خطر می اندازد.[8]
لذا یکى از سفارشات پیامبر اسلام صلّی الله علیه وآله وسلّم در خطبه شعبانیّه رسیدگى به یتیمان است:[9] «وَ تَحَنَّنُوا عَلَى أَیْتَامِ النَّاسِ کَمَا یُتَحَنَّنُ عَلَى أَیْتَامِکُمْ؛[10]به یتیم هاى مردم محبّت کنید تا به یتیم هاى شما محبّت کنند».
یکى از آثار وضعیّه محبّت به ایتام این است که اگر اکرام ایتام مردم کردید، مردم هم یتیمان شما را اکرام مى کنند که این عمل در این دنیا ثمره اش دیده مى شود.[11]
البته اگر کمک به ایتام به صورت برنامه اى منظّم و سازماندهى شده صورت گیرد، همان گونه که بعضى از سازمان هاى متکفّلِ کمک به نیازمندان برنامهریزى کرده اند، بىشک مفیدتر خواهد بود.[12]
لیکن اگر فرضاً دولت اسلامى بودجه اى کلان داشته باشد و بتواند نیاز تمام ایتام را برطرف کند، بازهم مردم نیازمند کمک به یتیمان و مساکین هستند، زیرا در صورت ترک این کار، چشمه عواطف آن ها از جوشش مىافتد.[13] که کلام نورانی پیامبر اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم نیز مویّد این مدعاست.
چرا ماه رمضان بهار توبه و مغفرت است؟
ماه رمضان بهار عبادت است همان طورى که بهار در جسم انسان نشاط به وجود مىآورد در ماه رمضان هم انسان باید بر اثر عبادت نشاط روحى پیدا کند و این میسّر نیست مگر اینکه انسان قبلًا آمادگى پیدا کند و این آمادگى در درجه اوّل توبه است.[14]
در حقیقت جرقّه توبه، قلب ظلمت زده انسان را روشن مىکند، و در سایه این نور و روشنایى، انسان از اعمال گذشته دست مىشوید، و به سمت خداوند حرکت مى کند،[15] لذا رسول اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم می فرماید: «وَ تُوبُوا إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِکُمْ؛[16] از گناهان توبه کنید». البتّه همیشه باید توبه کرد ولى بهار توبه ماه مبارک رمضان است.
ماه دعا
دعا در معارف اسلامى جایگاه ویژه اى دارد، و در برخى از زمان ها، مخصوصاً ماه مبارک رمضان تأثیر بسزایى دارد؛ و بهترین وسیله قرب الى الله و بهترین رابطه خلق و خالق، دعاست، لذا رسول اکرم صلّی الله علیه وآله وسلّم مردم را به دعا سفارش نموده و فرمودند: «وَارْفَعُوا إِلَیْهِ أَیْدِیَکُمْ بِالدُّعَاءِ فِی أَوْقَاتِ صَلَوَاتِکُمْ؛[17] موقع نماز دست ها را به دعا بردارید».
بنابراین ما باید به دعا اهمیّت دهیم، و براى حلّ مشکلات و معضلات خود و دیگران دعا کنیم، تا در سایه دعا به مقامات عالى برسیم، مخصوصاً در شب ها و روزهایى که دعا ارزش ویژه اى دارد و تأکید بیشترى نسبت به آن شده، مانند روزها و شب هاى ماه مبارک رمضان.[18]
سخن آخر: (رمضان باید سازنده باشد)
از این حدیث استفاده مى شود که ماه رمضان باید سازنده باشد، رمضانی که هم رابطه خلق با خلق و هم رابطه انسان با خالق را مى سازد، در ضمن معلوم مى شود که اسلام آیین محبّت است.[19]
پژوهش؛ تهیه و تنظیم؛ معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی makarem.ir
منابع:
- بیانات معظم له
- سوگندهای پربار قرآن
- گفتار معصومین علیهم السلام
-
از تو سوال مى کنند
[1] وسائل الشیعه، ج7، ح20،ب18 من ابواب احکام شهر رمضان.
[2] همان.
[3] جلوه حق بحثى پیرامون( صوفیگرى) در گذشته و حال، ص121.
[4] وسائل الشیعه، ج7، ح20،ب18 من ابواب احکام شهر رمضان.
[5] یکصد و پنجاه درس زندگى (فارسى)، ص159.
[6] همان.
[7] وسائل الشیعه، ج7، ح20،ب18 من ابواب احکام شهر رمضان.
[8] برگزیده تفسیر نمونه، ج1، ص399.
[9] از تو سوال مى کنند(مجموعه سوالات قرآنى از پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله)، ص33.
[10] وسائل الشیعه، ج7، ح20،ب18 من ابواب احکام شهر رمضان.
[11] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه، مسجد اعظم قم،15/7/1383.
[12] از تو سوال مى کنند(مجموعه سوالات قرآنى از پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله)، ص33.
[13] همان، ص130.
[14] گفتار معصومین(ع)، ج2، ص122.
[15] سوگند هاى پر بار قرآن، ص168.
[16] وسائل الشیعه، ج7، ح20، ب18 من ابواب احکام شهر رمضان.
[17] همان.
[18] سوگند هاى پر بار قرآن، ص493.
[19] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، درس خارج فقه، مسجد اعظم قم، 15/7/1383.
