اجتماع امرونهی امری عقلی یا امری لفظی؟
وجه الفرق در بیان مرحوم آخوند خراسانی:
یک-به نظر ما همان طور که مساله اجتماع امر و نهی صددرصد عقلی است،مساله دلالت نهی بر فساد را هم می توانیم به گونه ای عنوان کنیم که عقلی باشد و آن این که نهی دالّ بر تحریم است و تحریم نشانه مبغوضیت است. آن گاه آیا میان مبغوضیت عبادت یا معمله ای با فاسد و باطل بودن آن، ملازمه عقلیّه وجود دارد یا نه؟ می بینیم که سخن از حکم عقل و ملازمه عقلی است؛پس مساله دلالت نهی بر فساد هم قابلیّت دارد که عقلی باشد و چنین نیست که نزاع در آن مساله،منحصر به دلالت لفظ و ظهور باشد و صددرصد لفظی باشد.پس هر دو عقلی هستند و از این زاویه فرقی ندارند.
دو-برفرض که قبول کنیم نزاع در مساله اجتماع امر و نهی،در یک امر عقلی است و در مساله دلالت نهی بر فساد،در یک امر لفظی است؛ ولی صرف این مطلب کافی نیست که ما دو مساله منعقد ساخته و آن دو را از یکدیگر تفکیک کنیم؛بلکه یک مساله مطرح می کنیم و در آن، میان حکم عقل و دلالت لفظ فرق می گذاریم.پس اگر بخواهیم دو مساله عنوان کنیم، چاره ای نداریم جز این که مساله تعدّد جهات و حیثیّات را مطرح کنیم و بگوییم چون جهت بحث در مساله اجتماع امرونهی با جهت بحث در مساله دلالت نهی بر فساد فرق دارد. همین امر موجب طرح دو مساله می شود که هرکدام غرضی را تعقیب می کنند.
