هم سنجی غرض های علوم ناهمسان

هنگامی که ما غرض از یک علم را با غرض از علم دیگر مقایسه می کنیم،بین آن ها یکی از این چهار نسبت وجود دارد:

1-یا تباین کلّی است و هیچ تصادفی ندارند. مثل علم نحو و منطق،که غرض از نحو، ضیانه اللسان از خطاست،و غرض از منطق صیانه الفکر از خطا است؛

2-یا عموم و خصوص من وجه است ، و دارای ماده اجتماع و افتراق می باشند؛

3-یا عموم و خصوص مطلق است . مانند علم طب که برای حفظ صحّت تمام بدن است و علم چشم پزشکی که برای حفظ صحّت بخشی از بدن است؛

4-یا تلازم است؛یعنی دو غرض با یکدیگر متلازمان می باشند و بر هر مساله ای که یکی از آن دو مترتب شود بر دیگری هم مترتب می گردد.