مشتقات تضّاد و ضدّان

در متخالفان گاهی دو ذات با یکدیگر تخالف دارند. مثل انسان و سماء که غیر هم و غیرقابل جمع هستند،ولی گاهی دو وصف با یکدیگر تضّاد دارند، قیم و قعود ضدّان هستند و این تضادّ ، یک امر ارتکازی عقلایی است که در اذهان عموم مرتکز و ریشه دار است.

 همچنین تردیدی نیست در این که خود مشتقاتی هم که از این مبادی اشتقاق یافته و اخذ می شوند-مثل ابیض و اسود،قائم و قاعد-با یکدیگر متضادّ هستند. منشأ این تضادّ نیز همان امر ارتکازی عقلایی است. اگر مشتق در اعمّ از ما تلبّس و ما انقضی عنه التلبّس حقیقت باشد لازمه اش این است که میان صفات و مبادی مذکور،تضادّی نبوده بلکه مخالفت و مغایرت و خلافان بوده باشد: ((صغری)) و الللازم باطل:((کبری)) فالملزوم مثله :((نتیجه)).