مستشکل در غرض های علوم(موجبه جزئیه)
اگر بگوییم ((قد یتداخل بعض العلوم فی بعض المسائل))؟ ما فرض می کنیم که دو غرض متلازمان باشند و بر هر مساله ای که یکی مترتب شد، دیگری هم بشود. با این فرض آیا می توانیم بگوییم: گاهی برخی از علوم در تمام مسائل تداخل می کنند و با این که دو علم هستند، در جمیع مسائل اشتراک مساعی دارند؟
پاسخ های دو گانه مرحوم آخوند خراسانی:
جواب اوّل: چنین فرضی که دو علم در جمیع مسائل تداخل کنند، بسیار بعید، و بلکه از محالات عادی است[ اگرچه عقلاً ممکن نباشد] ؛ کجا می توان یافت دو علمی را که در عین دو گانگی ،تداخل صددرصدی داشته باشند؟ [ در معظم مسائل هم تداخل بعید است تا چه رسد به جمیع مسائل].
جواب دوم: بر فرض وجود چنین تداخلی،می گوییم: از نظر عقلا قبیح است که در این جا دو علم تاسیس شود، دو کتاب مستقل تدوین گردد و دو اسم و عنوان برای آن ها گذاشته شود؛ چون کار عبث و بی فایده ای است. باید در چنین فرضی یک علم و یک کتاب تدوین گردد و خاطر نشان شود که مسائلی می تواند هر دو هدف متلازم را تامین کند.
