تمایز علوم از یکدیگر
بی تردید امروزه علوم و دانش های فراوانی وجود دارد که هریک با نام و نشان و مباحث خاصی مطرح است . در این جا سوالی به نظر می رسد، و آن این که: تمایز علوم از یکدیگر به چیست؟ و چه عاملی باعث می شود که مثلاً علم منطق از علم اصول جدا بوده و هر کدام یک علم مستقلی گردد؟
پاسخ: برای جواب این سوال،پنج احتمال مختلف می تواند مطرح شود.
1-یا تمایز به موضوعات آن ها است؛مانند علم طب که از علم کلام جداست،و این بدان جهت است که موضوع یکی تن آدمی، و موضوع دیگری مبدا و معاد است؛
2-یا به اغراض است؛ و چون هر علمی غرضی را دنبال می کند از علم دیگر متمایز است؛
3-یا به موضوعات مسائل است؛ برای مثال موضوع مسائل نحوی ،فاعل و مفعول و... است و موضوع مسائل فقهی ،صلوه و صوم و... می باشد؛
4-یا به محمولات مسائل است؛مانند محمولات مسائل نحوی که مرفوع،منصوب و... است و محمولات مسائل فقه که واجب و حرام ،و صجبح و باطل و... است؛
5-یا به خود مسائل ،یعنی مجموعه موضوعات و محمولات است؛ مانند علم نحو که تمایزش از علم فقه به این دلیل است که مسائل آن عبارت است از : (( الفاعل مرفوع))،((المفعول منصوب)) ، و... ؛ ولی مسائل علم فقه عبارت است از : ((الصلوه واجبه))، ((البیع حلال)) و....
از میان این احتمالات ،احتمال پنجم اولاً قائل ندارد ،ثانیاً مسائل ،جدا از موضوعات و محمولات نیست؛ ثالثاً بعضی از علوم در بعضی از مسائل با هم تداخل می کنند؛ پس این احتمال (احتمال پنجم) باطل است. احتمال چهارم هم اولاً قائل ندارد ؛ثانیاً به بیانی باطل است.احتمال سوم هم مثل احتمال چهارم است؛ بنابراین تنها احتمال اول و دوم باقی می ماند.
