معاتبه

یعنی انتقاد از خویشتن: پس از فراغت از محاسبه و بازنگری در اعمال روزانه و دادخواهی انسان از خود در محکمه وجدان و مقصر شناختن خود، نوبت به «معاتبه» یعنی انتقاد از خود می‌رسد.
در این مرحله انسان باید شخصاً خود را مورد عتاب و خطاب و سرزنش قرار بدهد و بدین وسیله خویشتن را برای جبران نواقص و رفع رذایل آماده سازد.
حضرت علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «من ذمّ نفسه اصلحها و من مدح نفسه ذبحهها» هر کس از خود بدگویی و انتقاد کند خود را اصلاح‌کرده و هر کس خودستایی نماید خویش را تباه کرده است.
نیز آن حضرت می‌فرماید: «...طوبی لمن شغله عیبه عن عیوب الناس...؛ 

 خوشا به حال آن که عیب‌هایش او را از عیوب دیگران (مردم) بازدارد» .
یعنی آن‌قدر گرفتار عیوب خود باشد که فرصت پرداختن به عیب‌های مردم را نداشته باشد.
نیز می‌فرماید: «من لم یسس اضاعها؛ 

 کسی که نفس خود را به سیاست و تأدیب نکند آن را تباه کرده است» .