شایع ترین تقسیم بندی ابواب فقهی
شایعترین تقسیم‌بندى مباحث فقه نزد فقهاى شیعه دسته‌بندى محقق حلى در شرایع است که کتاب خود را در چهار بخش تدوین کرده است: عبادات، عقود، ایقاعات و احکام.
شهید اول (متوفى ۷۸۶) در کتاب القواعد والفوائد در توضیح این تقسیم‌بندى مى‌گوید: هدف حکم شرعى یا آخرت است و یا دنیا، گروه اول عبادات است و گروه دوم نیز اگر به تعبیر لفظى احتیاج داشته باشد به دو گروه تقسیم مى‌شود: عقود (عبارت لفظى از دو نفر) و ایقاعات (عبارت لفظى از یک نفر) و آنچه به تعبیر لفظى احتیاج ندارد در گروه احکام آورده مى‌شود.
گرچه فاضل مقداد (متوفى ۸۲۶) و فیض کاشانى (متوفى ۱۰۹۰) دسته‌بندى جدیدى را ارائه داده‌اند، ولى تقسیم‌بندى محقق حلى همچنان در کتب فقهى شیعه پابرجا مانده و پیروى شده است.
هر قسم از چهار قسم در تقسیم بندی محقق حلی را کتاب هایى است که هر کتاب را بر مقاصد و فصول یا ارکان و اطراف و فصول یا بر ابواب و فصول یا غیر این ها بحسب اختلاف تعبیر و بیان مؤلفان، تقسیم کرده‌اند که در حقیقت عنوان «کتاب» به منزله عنوان «جنس» است براى انواع و اصناف و فروع، که به منزله اشخاص و جزئیات بشمار مى‌آید.
کلیات کتب فقه بترتیب مسطور در کتاب شرائع بدین قرار است:
قسم اول (عبادات) را ده کتاب زیر است:
• کتاب طهارت•کتاب صلاة• کتاب صوم• کتاب اعتکاف• کتاب زکات• کتاب خمس• کتاب حج• کتاب عمره• کتاب جهاد• کتاب امر به معروف و نهی از منکر.
قسم دوم (عقود) را هفده کتاب است بدین قرار:
• کتاب تجارت• کتاب رهن• کتاب مفلّس• کتاب حجر• کتاب ضمان• کتاب صلح• کتاب مضاربه• کتاب مزارعه و مساقات• کتاب ودیعه• کتاب عاریه• کتاب اجاره• کتاب وکالت• کتاب وقوف و صدقات• کتاب هبات• کتاب سبق و رمایه• کتاب وصایا• کتاب نکاح
قسم سیم (ایقاعات) را یازده کتاب است بدین قرار:
• کتاب طلاق• کتاب خلع و مباراة• کتاب ظهار.
احکام «کفارات» به عنوان «لواحق» این کتاب آورده شده است.
• کتاب ایلاء• کتاب لعان• کتاب عتق• کتاب تدبیر و مکاتبه و استیلاد• کتاب اقرار• کتاب جعاله• کتاب ایمان• کتاب نذر
قسم چهارم (احکام و سیاسات) را دوازده کتاب است بدین قرار:
• کتاب صید و ذباحه• اطعمه و اشربه• کتاب غصب• کتاب شفعه• کتاب احیاء موات•کتاب لقطه• کتاب فرائض• کتاب قضاء• کتاب شهادات• کتاب حدود و تعزیرات
• کتاب قصاص• کتاب دیات.
