الِانتِصار یا الِانتصار فی انفِراداتِ الاِمامیه نام کتابی درفقه مقارن نوشته سید مرتضی به زبان عربی
الِانتِصار یا الِانتصار فی انفِراداتِ الاِمامیه نام کتابی در فقه مقارن نوشته سید مرتضی (۳۵۵-۴۳۶ق) به زبان عربی است. این کتاب اولین تالیف شیعه در موضوع فقه مقارن دانسته شده است. نگارنده، این کتاب را در پاسخ به کسانی که بر منفرد بودن شیعه در برخی فروع فقهی خرده می‌گرفتند، نوشته است. پس از سید مرتضی فقهایی مانند شیخ طوسی و علامه حلی کتاب‌هایی در فقه مقارن بر روش الانتصار نوشته‌اند. الانتصار برای اولین بار در سال ۱۲۷۶ق به چاپ رسیده است. نُسَخ خطی متعددی از این کتاب در کتابخانه آستان قدس رضوی، کتابخانه دانشگاه تهران و کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی موجود است.
اهمیت
کتاب الانتصار را اولین تألیف شیعه در فقه مقارن دانسته‌اند. به گفته سید حسن امین پس از سید مرتضی، شیخ طوسی کتاب مسائل الخلاف و علامه حلی کتاب مختلف الشیعه را بر روش کتاب الانتصار سید مرتضی نوشتند.
سید مرتضی این کتاب را برای امیر وزیر عمیدالدین و با هدف مستندسازی احکام اختصاصی فقه شیعه و تبیین دلایل آن احکام از قرآن و سنت نگاشت.و علاوه بر مستندسازی آراء سایر فقیهان موافق با شیعه از دیگر مذاهب اسلامی را نیز ذکر کرد. این احکام اختصاصی احکامی بودند که دیگر مذاهب اسلامی، شیعه را به خاطر آن‌ها متهم به مخالفت با اجماع مسلمین کرده‌اند.
نگارنده
علی بن حسین ملقب به سید شریف مرتضی علم الهدی (۳۵۵-۴۳۶ق) است.آقابزرگ تهرانی سید مرتضی را از استوانه‌های شیعه و نقیب طالبیان در بغداد خوانده است.شیخ طوسی از او به عنوان پیشگام در علوم مختلفی مانند کلام، فقه، اصول فقه، علم ادب، نحو، شعر، معانی شعر و لغت یاد کرده است.به گفته شیخ طوسی در کتاب فهرست سید مرتضی تالیفات فراوانی داشته است که برخی از آن‌ها عبارتند از: جمل العلم و العمل، مسائل الناصریه، الذریعه فی اصول الفقه.
محتوا
به گفتۀ محسن امین در کتاب اعیان الشیعه، سید مرتضی در این کتاب بیش از سیصد فرع فقهی را که شیعه در آن فروع منفرد بوده یا گمان انفرادش می‌رفته، جمع‌آوری کرده و بر آن‌ها استدلال آورده است.[۱۱] وی برخی فروعات فقهی مربوط به ابواب فقهی زیر را مورد بررسی قرار داده است: طهارت، صلات، صیام، زکاة، حج، نکاح، ظهار، ایلاء، لعان، عده و اکثر الحمل، اَیمان و نذور و کفارات، عتق و تدبیر و کتابت، صید، اَشربه، بیوع و ربا و صرف، شفعه، قضاء و شهادات، حدود و قصاص و دیات، فرائض و مواریث و وصایا.
چاپ‌ها و نسخه‌ها
به گفته سید حسن امین در کتاب مستدرکات اعیان الشیعه، این کتاب بعد از سال ۴۲۰ق نوشته شده است. در کتاب مقدمه‌ای بر فقه شیعه اولین نسخه چاپی که برای الانتصار ذکر شده به تاریخ ۱۲۷۶ق در تهران در ضمن مجموعۀ الجوامع الفقهیه بر‌می‌گردد.این کتاب در سال ۱۳۹۱ق به صورت مستقل به وسیله انتشارات المطبعه الحیدریه در نجف در یک مجلد و در سال ۱۴۱۵ق به کوشش انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در یک مجلد و در سال ۱۳۹۸ش به همت بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی در دو مجلد به چاپ رسیده است.
چند نسخه خطی برای این کتاب به شرح زیر ذکر شده است:
- نسخه خطی کتابخانه آستان قدس رضوی به شمارۀ ۲۲۳۴ که در سال ۵۹۴ق کتابت شده است.
- نسخه خطی دیگر متعلق به کتابخانه آستان قدس رضوی به شماره ۹۸۱ که در سال ۹۸۴ کتابت شده است.
- دو نسخه دیگر متعلق به کتابخانۀ دانشگاه تهران به شماره‌های ۳۲۴۴و۵۳۷۷ که اولی در قرن ۹ و ۱۰ قمری و دومی در سال ۹۸۷ق کتابت شده است.
- نسخه خطی متعلق به کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی به شماره ۹۸۱ که در تاریخ ۹۸۴ق کتابت شده است.
علاوه بر این نسخه‌ها چندین نسخه خطی دیگر برای این کتاب ذکر شده. برخی از بخش‌های این کتاب در قالب پایان‌نامه تحقیق، ترجمه، و شرح شده است.
