آیاتُ الاَحکام یا فِقهُ القُرآن
آیاتُ الاَحکام یا فِقهُ القُرآن، آیاتی از قرآن که احکام شرعی را بیان می‌کنند یا از آنها حکم شرعی استنباط می‌شود؛ مراد از حکم شرعی، احکام عملی مانند نماز، زکات و جهاد است نه احکام اعتقادی و اخلاقی. معروف است پانصد آیه از قرآن، جزو آیات الاحکام هستند.
اصلی‌ترین و مهم‌ترین منبع به دست آوردن و استنباط احکام و قوانین شرعی که در اسلام به آن تأکید فراوان شده، قرآن است. در قرآن بیش از شش هزار آیه وجود دارد که تعداد کمی از آنها در بیان تکالیف شرعی مکلفین نازل شده‌است. در نتیجه این تعداد از آیات برای به دست یافتن احکام شرعی مورد اهمیت و توجه بالایی قرار دارد.
تعداد آیات احکام حدود ۵۰۰ آیه است.در این عدد مقداری اختلاف نظر نیز وجود دارد ولی مشهورترین آمار در این زمینه، ۵۰۰ آیه می‌باشد. تا جایی که فاضل تونی ادعا کرده که تا کنون آماری مخالف این عدد ندیده‌است و همچنین اسم بعضی از کتاب‌هایی که در زمینه آیات الاحکام تألیف شده بر اساس همین عدد بوده، مثل کتاب «النهایة فی تفسیر خمسمائة» و کتاب «منهاج الهدایة فی تفسیر خمسمائة آیة».
در طول تاریخ نیز کسانی بودند که برای این آیات، عدد خاصی را مطرح نکردند. مثلاً ابن دقیق معتقد است که هر شخص باتوجه به قریحه و ذهن خودش می‌تواند آیات الاحکام را شمارش کند، در نتیجه ممکن است شخصی به آمار ۵۰۰ آیه و شخص دیگر به آماری فراتر از آن برسد.
اولین کتاب آیات الاحکام
ویرایش
آقابزرگ تهرانی در الذریعه از کتاب احکام القرآن که توسط یکی از از یاران محمد باقر و جعفر صادق به نام محمد بن السائب بن بشر الکلبی (پدر هشام کلبی) تألیف شده به عنوان اولین کتاب در این موضوع یاد می‌کند و برای تأیید این سخن مطالبی را از کتاب الفهرست ابن ندیم و کشف الظنون کاتب چلبی می‌آورد.
